سپهبد عاصم ملک قرار است از دوشنبه ۳۰ سپتامبر کارش را در مسند رئیس سازمان اطلاعات نظامی ارتش این کشور آغاز کند. عاصم ملک، از مردان قدرتمند ارتش پاکستان است که تا پیش از این در دو منطقه بحران‌زده بلوچستان و وزیرستان پاکستان فرماندهی واحدهای پیاده ارتش را برعهده داشت. رسانه‌های پاکستانی از عاصم ملک با عنوان یکی از زبده‌ترین چهره‌های ارتش که پدرش نیز از ژنرال‌های ارشد بود یاد می‌کنند.

علاوه بر این، عاصم ملک، نخستین رئیس سازمان اطلاعات نظامی ارتش پاکستان است که تا درجه دکترا تحصیل کرده است.

اعزاز سعید، روزنامه‌نگار پاکستانی، درمورد عاصم ملک نوشت که او روابط نزدیکی با عاصم منیر، فرمانده ارتش پاکستان، دارد و پیش از این دو مسند مهم را در رده‌های مختلف ارتش رد کرده است. عاصم ملک چندین دوره آموزش نظامی را در «فورت لیونورث» ایالات متحده و کالج سلطنتی مطالعات دفاعی بریتانیا گذرانده و پایان‌نامه دکترایش را در زمینه بررسی روابط پاکستان و آمریکا نوشته است. پدر عاصم ملک از ژنرال‌های ارشد ارتش پاکستان بود که مدتی فرماندهی لشکر راولپندی را برعهده داشت.

نواز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، که متهم است با حمایت ارتش به قدرت رسیده است، انتصاب عاصم ملک را برای دومین مسند مهم ارتش این کشور تایید کرده است. عاصم قرار است جانشین ندیم انجم شود که عمران خان در سال ۲۰۲۱ او را به این مسند گماشته بود.

ماموریت سازمان اطلاعات نظامی ارتش پاکستان چیست؟

سازمان اطلاعات نظامی پاکستان یا «آی‌اس‌آی» (Inter-Services Intelligence) از مهم‌ترین و قدرتمندترین نهادهای اطلاعاتی پاکستان است. در دو سال اخیر و پس از تنش سیاسی و گسترش ناامنی در پاکستان، این سازمان به مداخله در انتخابات، سرکوب منتقدان دولت و استفاده از زور برای مهار و متوقف ساختن اعتراضات مردمی متهم شد.

یکی از وظایف کلیدی آی‌اس‌آی جمع‌آوری اطلاعات از کشورهای خارجی، به‌ویژه هند، افغانستان، و سایر کشورهای همسایه و جهان است. آی‌اس‌آی، بازوی اطلاعات خارجی ارتش پاکستان، اطلاعات استراتژیک را درمورد فعالیت‌های سیاسی، نظامی، و اقتصادی دشمنان بالقوه جمع‌آوری می‌کند.

پس از فروپاشی دولت جمهوری و بازگشت طالبان به قدرت در اوت ۲۰۲۱، ژنرال فیض حمید، رئیس پیشین آی‌اس‌آی، نخستین مقام یک کشور خارجی بود که اوایل سپتامبر و دو هفته پس از ورود طالبان به کابل به افغانستان سفر کرد و در جریان تشکیل کابینه طالبان و تهاجم به پنجشیر در کابل حضور داشت. چند هفته پس از تشکیل کابینه طالبان، منابعی در میان این گروه افشا کردند که فیض حمید در چگونگی واگذاری مسندهای کلیدی به افراد مهم در صفوف طالبان نقش داشته و به رهبر این گروه درمورد تشکیل کابینه مشورت داده است.

آی‌اس‌آی علاوه بر ماموریت‌های خارجی به مسائل امنیت داخلی پاکستان نیز می‌پردازد. این سازمان برای مقابله با تهدیدات داخلی مانند شورش‌ها، تروریسم، و تهدیدات امنیتی مختلف نقش مهمی در حفظ امنیت ملی دارد. در افغانستان آی‌اس‌آی بیشتر به‌منزله پشتیبان و حامی طالبان افغان در جریان جنگ این گروه با دولت پیشین افغانستان و نیروهای ناتو قملداد می‌شود. هرچند مقام‌های دولت‌های پیشین پاکستان همواره اتهام پشتیبانی از طالبان افغان را رد می‌کنند، پناه‌گاه‌های رهبران و جنگجویان طالبان در پاکستان به وضوح نشان می‌دهد که این گروه از حمایت بسیار نهادهای امنیتی پاکستان برخوردارند.

هند نیز آی‌اس‌آی را به حمایت از گروه‌های شورشی و جهادی مستقر در کشمیر متهم می‌کند، اما مقام‌های پاکستان این اتهام‌ها را رد و سازمان‌های اطلاعاتی هند را به تامین بودجه مورد نیاز گروه‌هایی مانند تحریک طالبان پاکستان و ارتش آزادی‌بخش بلوچستان متهم می‌کنند.

چالش‌های عاصم ملک 

به‌رغم اینکه عاصم ملک در خانواده‌ای نظامی بالیده و در وزیرستان و بلوچستان که شاهد افزایش ناآرامی و درگیری است کار کرده است، اما دشوار است که تهدیدها و چالش‌های پیش‌ روی او را بشود دست‌کم گرفت. ارتش آزادی‌بخش بلوچستان با حدود پنج هزار جنگجو، تحریک طالبان پاکستان با حدود ۶۰ هزار جنگجو و داعش خراسان که شمار احتمالی جنگجویان آن در افغانستان و پاکستان از دو هزار و ۵۰۰ نفر تا شش هزار نفر دانسته می‌شود ازجمله گروه‌هایی‌اند که امنیت پاکستان را تهدید می‌کنند.

این گروه‌های کارآزموده حاصل نزدیک به دو دهه درگیری در پاکستان است که اکنون به تهدیدهای بالقوه بدل شده‌اند.

بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان به گروه‌های تروریستی و جدایی‌طلب در پاکستان نفس تازه‌ای بخشید، چون انبارهای تسلیحات نظامی آمریکایی در دسترس این گروه‌ها قرار گرفت و در سه سال گذشته بخشی از جهادگرایان و جدایی‌طلبان در پاکستان با این تسلیحات مجهز شدند.

ارتش پاکستان دو ماه پیش اعلام کرد که عملیات «عزم استحکام» را به هدف مهار تهدید گروه‌های تروریستی ازجمله تحریک طالبان پاکستان راه‌اندازی کرده است، اما این عملیات هنوز دستاورد ملموسی نداشته است.

دولت پاکستان رژیم طالبان افغان را به پشتیبانی از تحریک طالبان پاکستان متهم می‌کند و عاصم منیر بارها از طالبان افغان خواسته است که به تعهداتشان در توافقنامه دوحه پایبند بمانند. ارتش پاکستان در سه سال گذشته چند فرمانده ارشد تحریک طالبان پاکستان را در خاک افغانستان هدف حمله هوایی قرار داد و همچنین بارها با مرزبانان طالبان افغان درگیر شد. 

آمار منتشرشده از شمار حوادث امنیتی در پاکستان در سه سال گذشته و پس از بازگشت طالبان به قدرت نشان می‌دهد که این کشور به‌شکل روزافزون شاهد شمار بیشتری از حمله‌های مرگبار است. نهادهای امنیتی پاکستان می‌گویند که شماری از مهاجمان انتحاری طالبان افغان به صفوف طالبان پاکستانی ملحق شده‌اند و این روند به‌شکل روزافزون جریان دارد.

بنابر این، چالشی که عاصم ملک در مسند رهبری سازمان اطلاعات نظامی ارتش پاکستان با آن مواجه است تهدیدی چندلایه و پیچیده است که بخشی از آن از افغانستان زیر سلطه طالبان سرچشمه می‌گیرد.